Umowa komisu

Umowa komisu została uregulowana w kodeksie cywilnym w artykułach od  765 do 773.  Zaliczana jest do umów regulujących pośrednictwo w obrocie cywilnoprawnym. Jest umową konsensualną, odpłatną i wzajemną.

Strony umowy:

1. przyjmujący zlecenie (komisant)
2. dający zlecenie (komitent)

Stronami tej umowy mogą był osoby fizyczne, prawne oraz ułomne osoby prawne, przy czym komisant musi być przedsiębiorcą (sprzedaż lub kupno rzeczy ruchomych w ramach komisu nie musi być jednak jedynym przedmiotem jego działalności). Z uwagi na status komisanta jako zastępcy pośredniego wypada zaliczyć komis do kategorii umów powierniczych. Zobowiązanie komisanta należy do zobowiązań rezultatu, nie zaś starannego działania, gdyż wymagalność prowizji następuje z chwilą, gdy komitent otrzymał rzecz lub cenę, a zatem gdy zlecenie komisowe zostało wykonane bez względu na starania czynione przez komisanta (art. 772 § 1) 7268 (tak w: G. Karaszewski [w:] Kodeks cywilny. Komentarz aktualizowany, red. M. Balwicka-Szczyrba, A. Sylwestrzak, LEX/el. 2023, art. 765.)

Przedmiot umowy

Przez umowę komisu przyjmujący zlecenie (komisant) zobowiązuje się za wynagrodzeniem (prowizja) w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa do kupna lub sprzedaży rzeczy ruchomych na rachunek dającego zlecenie (komitenta), lecz w imieniu własnym.

Obowiązki komisanta

Komisant powinien wydać komitentowi wszystko, co przy wykonaniu zlecenia dla niego uzyskał, w szczególności powinien przelać na niego wierzytelności, które nabył na jego rachunek. Powyższe uprawnienia komitenta są skuteczne także względem wierzycieli komisanta.

Co w przypadku, gdy komisant zawarł umowę na korzystniejszych warunkach?

Jeżeli komisant zawarł umowę na warunkach korzystniejszych od warunków oznaczonych przez komitenta, uzyskana korzyść należy się komitentowi.

Co w przypadku, gdy komisant sprzedał rzecz po cenie niższej/wyższej niż umówiona?

Jeżeli komisant sprzedał oddaną mu do sprzedaży rzecz za cenę niższą od ceny oznaczonej przez komitenta, obowiązany jest zapłacić komitentowi różnicę.

Jeżeli komisant nabył rzecz za cenę wyższą od ceny oznaczonej przez komitenta, komitent może niezwłocznie po otrzymaniu zawiadomienia o wykonaniu zlecenia oświadczyć, że nie uznaje czynności za dokonaną na jego rachunek; brak takiego oświadczenia jest jednoznaczny z wyrażeniem zgody na wyższą cenę.

Warto pamiętać, że komitent nie może żądać zapłacenia różnicy ceny ani odmówić zgody na wyższą cenę, jeżeli zlecenie nie mogło być wykonane po cenie oznaczonej, a zawarcie umowy uchroniło komitenta od szkody. A. Nowacki wskazuje, że wynagrodzenie zależy od ceny rzeczy ruchomej kupowanej lub sprzedawanej przez komitenta. Cena może zostać ustalona w umowie procentowo (np. 6% od ceny sprzedaży rzeczy ruchomej) lub w sposób sztywny. Ustalenie prowizji w sposób sztywny nie sprzeciwia się wymogowi Kodeksu, aby wynagrodzenie komisanta było prowizją, gdyż przepis nie wymaga, aby wynagrodzenie to zależało od ostatecznej ceny kupna lub sprzedaży rzeczy ruchomej. Jeśli wynagrodzenie odnosi się do ostatecznej ceny kupna lub sprzedaży, to jego wyliczenie w momencie zawarcia umowy sprzedaży nie jest możliwe. W konsekwencji takiego ustalenia im wyższa byłaby ostateczna cena kupna (nawet w ramach oznaczonych przez komitenta), tym wyższa byłaby prowizja (P. Nazaruk [w:] Kodeks cywilny. Komentarz aktualizowany, red. J. Ciszewski, LEX/el. 2023, art. 765., A. Nowacki [w:] Kodeks cywilny..., t. 2, red. K. Osajda, 2013, kom. do art. 765, nt 2).

Odpowiedzialność komisanta

Komisant nie ponosi odpowiedzialności za ukryte wady fizyczne rzeczy, jak również za jej wady prawne, jeżeli przed zawarciem umowy podał to do wiadomości kupującego. Jednakże wyłączenie odpowiedzialności nie dotyczy wad rzeczy, o których komisant wiedział lub z łatwością mógł się dowiedzieć. Przepisu  nie stosuje się, jeżeli kupującym jest konsument.

Roszczenie o zapłatę prowizji?

Komisant nabywa roszczenie o zapłatę prowizji:

• z chwilą, gdy komitent otrzymał rzecz albo cenę.
• jeżeli umowa ma być wykonywana częściami, komisant nabywa roszczenie o prowizję w miarę wykonywania umowy.
• gdy umowa nie została wykonana z przyczyn dotyczących komitenta.

Czy roszczenie o prowizję można zabezpieczyć?

Dla zabezpieczenia roszczeń o prowizję oraz roszczeń o zwrot wydatków i zaliczek udzielonych komitentowi, jak również dla zabezpieczenia wszelkich innych należności wynikłych ze zleceń komisowych przysługuje komisantowi ustawowe prawo zastawu na rzeczach stanowiących przedmiot komisu, dopóki rzeczy te znajdują się u niego lub u osoby która je dzierży w jego imieniu, albo dopóki może nimi rozporządzać za pomocą dokumentów. Wymienione należności mogą być zaspokojone z wierzytelności nabytych przez komisanta na rachunek komitenta, z pierwszeństwem przed wierzycielami komitenta.

Stan prawny: 18.06.2023 r.

Jeśli chcą Państwo dowiedzieć się więcej bądź mają problem prawny, który wymaga konsultacji zapraszam do Kancelarii w Koszalinie. Kancelaria Radcy Prawnego Agata Gąsecka w Koszalinie świadczy usługi stacjonarnie w siedzibie firmy w Koszalinie, a po wcześniejszym opłaceniu zlecenia także online - e-mailowo, telefonicznie bądź za pośrednictwem innych środków porozumiewania się na odległość. Radca prawny Agata Gąsecka przeanalizuje Państwa sprawę i udzieli porady prawnej, a także wskaże dalsze kroki prawne i możliwości działania. Zakres usług dostępny jest pod tym likiem - https://agatagasecka.pl/zakres-uslug

#prawnik #prawnikkoszalin #koszalinpelniazycia #radcaprawny #radcaprawnykoszalin #koszalin #radcaprawnywkoszalinie #prawo #pomocprawna #kancelaria #poradyprawne #opinieprawne #analizaumow #rozwod #alimenty #pismaprocesowe #prawospadkowe #umowy #pozew #odwołanie #prawocywilne #usługiprawne #alimenty

Kto może wypowiedzieć umowę?

Zgodnie z art.746 k.c. dający zlecenie może je wypowiedzieć w każdym czasie. Powinien jednak zwrócić przyjmującemu zlecenie wydatki, które ten poczynił w celu należytego wykonania zlecenia; w razie odpłatnego zlecenia obowiązany jest uiścić przyjmującemu zlecenie część wynagrodzenia odpowiadającą jego dotychczasowym czynnościom, a jeżeli wypowiedzenie nastąpiło bez ważnego powodu, powinien także naprawić szkodę.

Przyjmujący zlecenie może je wypowiedzieć w każdym czasie. Jednakże gdy zlecenie jest odpłatne, a wypowiedzenie nastąpiło bez ważnego powodu, przyjmujący zlecenie jest odpowiedzialny za szkodę. Nie można zrzec się z góry uprawnienia do wypowiedzenia zlecenia z ważnych powodów.

Jakich umów dotyczy to uprawnienie?

Regulacja ta dotyczy zarówno umów zawartych na czas nieokreślony, jak i umów zawartych na czas określony. W odniesieniu do umów zawartych na czas określony zasadę tę potwierdził wyrok SN z 28.09.2004 r., (IV CK 640/03, OSNC 2005/9, poz. 157).

Z jakim skutkiem następuje wypowiedzenie?

Wypowiedzenie umowy zlecenia wywiera skutek ex nunc i znosi stosunek zobowiązaniowy na przyszłość. Wygasa zatem stosunek zobowiązaniowy, ale nie zostają zniweczone skutki umowy, z której strony mogą nadal wywodzić nieprzedawnione roszczenia, o ile dotyczą stanów faktycznych sprzed wygaśnięcia stosunku. W braku postanowień umownych rozliczenie następuje na podstawie art. 746 § 1 k.c., a treść umowy ma znaczenie dla określenia charakteru czynności, do wykonania której zobowiązał się przyjmujący zlecenie, oraz dla określenia należnego mu wynagrodzenia i zasad jego wypłacania. Wykonanie zobowiązania do dokonania czynności prawnej może być zależne lub jedynie częściowo zależne od przyjmującego zlecenie, co nakłada na niego albo obowiązek dokonania czynności, albo podjęcia działań, które są potrzebne do jej dokonania. Nie można również wykluczyć zobowiązania, w którym przyjmujący zlecenie zagwarantuje osiągnięcie określonego, niezależnego od niego rezultatu. Wynagrodzenie może więc przysługiwać bądź za dokonanie czynności prawnej, bądź za dokonanie działań koniecznych do zrealizowania czynności (wyrok SN z 10.02.2017 r., V CSK 330/16, LEX nr 2297425).

Co na temat wypowiedzenia i jego przyczyn mówi orzecznictwo?

• wyrok SA w Katowicach z 14.09.2021 r., V AGa 403/20, LEX nr 3334509: „Dyspozytywny charakter 746 § 1 k.c. w zw. z art. 750 k.c. oznacza, że skoro możliwe jest wypowiedzenie umowy oświadczenie usług również bez ważnych powodów ze skutkiem natychmiastowym, to tym bardziej możliwe jest zastrzeżenie w umowie terminu wypowiedzenia i w takim wypadku.”
• utrata zaufania do zleceniobiorcy może być zatem ważnym powodem, o jakim mowa w art. 746 § 3 k.c. (wyrok SN z 14.05.2002 r., V CKN 1030/00, LEX nr 1211273).
• zgodnie z wyrokiem SN z 23.10.2003 r., V CK 386/02, M. Praw. 2005/19, poz. 958, w art. 746 k.c. jako regułę wyrażono swobodę stron w jednostronnym spowodowaniu zakończenia stosunku zlecenia bez względu na motywy, jakimi kierował się wypowiadający, a także swobodę zrzeczenia się przez strony możliwości rozwiązania stosunku zlecenia, a zabroniono jedynie zrzeczenia się z góry możliwości dania wypowiedzenia z ważnych powodów.
• wskazany przepis ma charakter dyspozytywny - strony mogą samodzielnie określić w umowie przesłanki oraz termin wypowiedzenia umowy (wyrok SN z dnia 11 września 2002 r., V CKN 1152/00, LEX nr 56060; wyrok SA w Krakowie z dnia 31 maja 2016 r., I ACa 235/16, LEX nr 2061973; wyrok SA w Warszawie z dnia 25 marca 2010 r., I ACa 4/10, LEX nr 1120129), z zastrzeżeniem, że nie może to prowadzić do zrzeczenia się uprawnienia do wypowiedzenia stosunku zlecenia z ważnych powodów (art. 746 § 3; zob. uwagi 9-10). Jeżeli w umowie nie zostały określone przesłanki wypowiedzenia, do skuteczności oświadczenia dającego zlecenie nie jest konieczne wskazanie w nim przyczyny wypowiedzenia ani jej rzeczywiste istnienie (wyrok SN z dnia 9 lutego 2001 r., III CKN 304/00, LEX nr 52384). Udowodnienie istnienia ważnej przyczyny (bliżej o tym pojęciu w uwadze 9) wypowiedzenia zlecenia odpłatnego nie jest decydujące dla skuteczności jego dokonania, lecz dla rozstrzygnięcia, czy dający zlecenie powinien naprawić szkodę powstałą po stronie przyjmującego zlecenie w związku z przedwczesnym zakończeniem stosunku zlecenia (wyrok SN z dnia 14 maja 2002 r., V CKN 1030/00, IC 2002, nr 12, s. 41),
• wyrok SA w Łodzi z 29.12.2017 r., I ACa 1254/17, LEX nr 2445258: „Utratę czy zawieszenie uprawnień zawodowych należy bowiem uznać za ważną przyczynę w rozumieniu 746 § 1 k.c. W celu zerwania więzi obligacyjnej łączącej ją z powodem pozwana Spółka nie musiała zatem uciekać się do przypisywanych jej przez apelującego zachowań sprzecznych z prawem.”

Stan prawny: 12.06.2023 r.

Jeśli chcą Państwo dowiedzieć się więcej bądź mają problem prawny, który wymaga konsultacji zapraszam do Kancelarii w Koszalinie. Kancelaria Radcy Prawnego Agata Gąsecka w Koszalinie świadczy usługi stacjonarnie w siedzibie firmy w Koszalinie, a po wcześniejszym opłaceniu zlecenia także online - e-mailowo, telefonicznie bądź za pośrednictwem innych środków porozumiewania się na odległość. Radca prawny Agata Gąsecka przeanalizuje Państwa sprawę i udzieli porady prawnej, a także wskaże dalsze kroki prawne i możliwości działania. Zakres usług dostępny jest pod tym likiem - https://agatagasecka.pl/zakres-uslug

#prawnik #prawnikkoszalin #koszalinpelniazycia #radcaprawny #radcaprawnykoszalin #koszalin #radcaprawnywkoszalinie #prawo #pomocprawna #kancelaria #poradyprawne #opinieprawne #analizaumow #rozwod #alimenty #pismaprocesowe #prawospadkowe #umowy #pozew #odwołanie #prawocywilne #usługiprawne #alimenty

Umowa zlecenia

Przepisy regulujące umowę zlecenia zostały przez ustawodawcę umieszczone w kodeksie cywilnym w art. 734–751. Dodatkowo wskazać należy, że w przypadku innych czynności niż czynności prawne mamy do czynienia z umową o świadczenie usług, do których, jeżeli nie są uregulowane innymi przepisami, stosuje się odpowiednio przepisy o zleceniu. Przykładem takich czynności są np. umowy dotyczące pośrednictwa w obrocie nieruchomościami (tak wyrok NSA z 9.12.2016 r., II GSK 1162/15, LEX nr 2270791).

Strony i przedmiot umowy

Zgodnie z ww artykułami w umowie mamy do czynienia z 2 stronami - przyjmującym zlecenie (zleceniobiorca)  i dającym zlecenie (zleceniodawca). Stronami umowy mogą być osoby prawne, fizyczne, a także jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej.

Przedmiotem umowy jest zobowiązanie się przyjmującego zlecenie do dokonania określonej czynności prawnej dla dającego zlecenie. Zgodnie z regulacją art. 734 § 2, jeżeli strony nie umówiły się inaczej, zlecenie obejmuje umocowanie do działania w cudzym imieniu (pełnomocnictwo). Z tego względu nie ma potrzeby udzielenia przyjmującemu zlecenie dodatkowego umocowania (R. Morek [w:] Kodeks cywilny..., t. 3b, red. K. Osajda, 2017, kom. do art. 734, nt 18).

Jak wiemy już co jest przedmiotem umowy to sprecyzujmy, czy chodzi o osiągnięcie określonego rezultatu czy jedynie staranny sposób wykonania umowy, działania przez zleceniobiorcę.

Zgodnie z treścią orzeczenia Sądu Apelacyjnego w Lublinie z 29.12.2016 r., III AUa 616/16, LEX nr 2191565: "celem umowy zlecenia jako umowy starannego działania mogą być czynności, które prowadzą do określonego rezultatu, jednak nie w rozumieniu art. 627 k.c. Wykonywanie powtarzalnych czynności, choć zakłada dążenie do osiągnięcia pewnego rezultatu, stanowi jedynie etap całego procesu zamówień realizowanych przez dany podmiot. Ryzyko przy zachowaniu należytej staranności przez wykonawcę ponosi zleceniodawca." Jak również wskazuje ten sam sąd ale w wyroku z 16.05.2018 r.(III AUa 962/17, LEX nr 2692708): „ umowa o świadczenie usług jest umową starannego działania i jej celem jest wykonywanie określonych czynności w sposób staranny i cykliczny, które nie muszą zmierzać do osiągnięcia rezultatu, co nie wyklucza, iż taki nastąpi. Przy czym nie wynik, lecz starania w celu osiągnięcia tego wyniku są elementem wyróżniającym dla tej umowy.”

W orzecznictwie i doktrynie podkreśla się, że przyjmujący zlecenie powinien w zasadzie działać ściśle wedle wskazówek dającego zlecenie. Może od nich samodzielnie odstąpić jedynie w wyjątkowych okolicznościach (art. 737 kc.).  Co istotne, zleceniobiorca nigdy nie powinien brać pod uwagę wskazówek dającego zlecenie mogących prowadzić do naruszenia prawa, zasad etyki zawodowej lub należytej staranności w wykonywaniu zlecenia (M. Araszkiewicz, M. Sala-Szczypiński, Volenti non fit iniuria? Związanie pełnomocnika procesowego poleceniami klienta i odpowiedzialność za ich wykonanie, „Radca Prawny” 2015/3, s. 149–181.).

Jeśli nie będziemy do końca pewni z jaką umową mamy do czynienia z orzecznictwa sądów powszechnych można wywnioskować, że: W razie wątpliwości, czy dana umowa jest umową o dzieło czy umowa zlecenia należy ustalić, czy w treści i sposobie jej wykonywania przeważają cechy jednej z tych umów. Dopiero wówczas, gdy umowa poddawana analizie (w swej treści, a zwłaszcza w sposobie wykonywania) wykazuje z ich jednakowym nasileniem cechy wspólne dla co najmniej dwóch różnych wzorców umownych, o jej typie (rodzaju) decyduje zgodny zamiar stron i cel umowy, który może (ale wcale nie musi) wyrażać się także w nazwie umowy. Istotne (pomocne) przy kwalifikacji takiej umowy jest też uwzględnienie okoliczności towarzyszących jej zawarciu.( postanowienie SN z 5.11.2020 r. sygn. akt II UK 397/19).

Wynagrodzenie i czas trwania

Co do zasady w przypadku z umową zlecenia mamy do czynienia z odpłatnością za wykonane usługi.

Jeżeli ani z umowy, ani z okoliczności nie wynika, że przyjmujący zlecenie zobowiązał się wykonać je bez wynagrodzenia, za wykonanie zlecenia należy się wynagrodzenie. Jeżeli nie ma obowiązującej taryfy, a nie umówiono się o wysokość wynagrodzenia, należy się wynagrodzenie odpowiadające wykonanej pracy. Zapłata wynagrodzenia następuje, co do zasady, dopiero po wykonaniu zlecenia, kiedy możliwa staje się ocena tego, czy przyjmujący zlecenie wykonał  świadczenie z należytą starannością (L. Ogiegło [w:] System Prawa Prywatnego, t. 7, red. J. Rajski, 2018, s. 633.) Zleceniodawca i zleceniobiorcą mogą w umowie określić inne zasady zapłaty wynagrodzenia, na przykład postanowić, że wynagrodzenie będzie płatne w ratach, w częściach, czy też w innych określonych odstępach czasu. Nalezy jednak wyraźnie zaznaczyć, że przepisem szczególnym w stosunku do art. 744 k.c. jest art. 8a ust. 6 ustawy z 10.10.2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę, stosowanie do którego w przypadku umów zawartych na czas dłuższy niż miesiąc wypłaty wynagrodzenia w wysokości wynikającej z wysokości minimalnej stawki godzinowej dokonuje się co najmniej raz w miesiącu 

Warto podkreślić, że wynagrodzenie należy się zleceniobiorcy również wtedy, gdy nie wykonał zlecenia jeżeli niewykonanie zlecenia nastąpiło bez jego winy. Powinien on też wykazać, że dołożył wszelkich starań dla wykonania umowy.

Forma umowy

Umowa zlecenia nie wymaga żadnej szczególnej formy, ale dla celów dowodowy najlepiej zawierać ją w formie pisemnej.

Sąd Najwyższy w orzeczeniu z dnia 9 stycznia 1951 r., Ł.C. 1907/50, OSN 1951/3, poz. 81 wskazał, że jeżeli przedmiotem zlecenia jest dokonanie czynności prawnej, do której ważności potrzebna jest forma aktu notarialnego, to brak tej formy przy zleceniu ma tylko to znaczenie, że zlecenie nie obejmuje umocowania do wykonania czynności w imieniu dającego zlecenie, co jednak nie wyklucza możności wykonania czynności objętej takim zleceniem przez przyjmującego zlecenie we własnym imieniu.

Na co zwrócić szczególną uwagę? 

1. przede wszystkim należy precyzyjnie określić obowiązki stron, z naciskiem na przyjmującego zlecenie, ponieważ w braku postanowień regulujących te kwestie zastosowanie znajdzie art. 740 k.c,
2. należy określić sposób współdziałania dającego zlecenie,
3. należy pamiętać, że nie można w umowie zlecenia, jak również w umowie o świadczenie usług, wprowadzić klauzuli, na mocy której strony zrzekają się z góry prawa do wypowiedzenia stosunku umownego z ważnych powodów. Zrzeczenie się takiego uprawnienia byłoby nieważne,
4. precyzyjnie określić przedmiot umowy,
5. tworząc umowę należy pamiętać, że o  jej istocie nie decyduje  nazwa, ale treść umowy, czyli brzmienie postanowień umownych, określających przedmiot umowy oraz prawa i obowiązki jej stron. Jeśli zatem umowa o zleceniowym charakterze zostanie błędnie nazwana umową o dzieło – albo odwrotnie, wówczas taka niewłaściwa kwalifikacja umowy może być zakwestionowana na przykład w postępowaniu przed sądem. W przypadku umowy zlecenia istotne znaczenie, podobnie jak w przypadku umowy o dzieło, posiada rezultat, który [...] nie musi być osiągnięty.
   (tak: P. Nazaruk [w:] Kodeks cywilny. Komentarz aktualizowany, red. J. Ciszewski, LEX/el. 2023, art. 734.
   L. Bielecki, Przekształcenie..., s. 144–151)
   
    
6. wprowadzić inne niezbędne klauzule, na przykład:
   1. klauzulę poufności,
   2. klauzulę zakazu konkurencji,
   3. klauzulę określającą sąd I instancji właściwy do rozpoznania sporu już wynikłego lub mogącego wyniknąć z oznaczonego stosunku prawnego.

Stan prawny:

5.06.2023 r.

Jeśli chcą Państwo dowiedzieć się więcej bądź mają problem prawny, który wymaga konsultacji zapraszam do Kancelarii w Koszalinie. Kancelaria Radcy Prawnego Agata Gąsecka w Koszalinie świadczy usługi stacjonarnie w siedzibie firmy w Koszalinie, a po wcześniejszym opłaceniu zlecenia także online - e-mailowo, telefonicznie bądź za pośrednictwem innych środków porozumiewania się na odległość. Radca prawny Agata Gąsecka przeanalizuje Państwa sprawę i udzieli porady prawnej, a także wskaże dalsze kroki prawne i możliwości działania. Zakres usług dostępny jest pod tym likiem - https://agatagasecka.pl/zakres-uslug

#prawnik #prawnikkoszalin #koszalinpelniazycia #radcaprawny #radcaprawnykoszalin #koszalin #radcaprawnywkoszalinie #prawo #pomocprawna #kancelaria #poradyprawne #opinieprawne #analizaumow #rozwod #alimenty #pismaprocesowe #prawospadkowe #umowy #pozew #odwołanie #prawocywilne #usługiprawne #alimenty

Umowa dożywocia

Umowa o dożywocie została uregulowana w  art. 908-916 Kodeksu cywilnego. Jest to umowa o charakterze cywilnoprawnym i alimentacyjnym.

Treść umowy

Istotą tej umowy jest to, że właściciel nieruchomości zobowiązuje się przenieść jej własność na nabywcę, który w zamian za to zobowiązuje się zapewnić zbywcy lub bliskiej mu osobie dożywotnie utrzymanie.

Dożywocie można ustanowić jedynie na rzecz osoby fizycznej, pozostającej jednocześnie zbywcą nieruchomości lub osobą mu bliską (art. 908 § 3 k.c.). Do kręgu uprawnionych obok zbywcy wejdą wiec nie tylko jego krewni i powinowaci, ale także osoby, z którymi wiążą go szczególnie bliskie stosunki (np. konkubent) (tak: E. Niezbecka, w: A. Kidyba (red.), Kodeks cywilny, t. 3, cz. szczególna, 2010, s. 1228). Zaś nabywcą może być zarówno osoba fizyczna, jak i osoba prawna.

Prawo dożywocia ustanowione na rzecz kilku osób ulega w razie śmierci jednej z tych osób odpowiedniemu zmniejszeniu. Prawo dożywocia jest niezbywalne, nie podlega dziedziczeniu.

Dożywotnie utrzymanie

Strony ustalają zakres dotyczący obowiązków w umowie. Jednakże w przypadku, gdy tego nie zrobią to art. 908 k.c. wskazuje, że w takim wypadku nabywca powinien przyjąć zbywcę jako domownika, dostarczać mu wyżywienia, ubrania, mieszkania, światła i opału, zapewnić mu odpowiednią pomoc i pielęgnowanie w chorobie oraz sprawić mu własnym kosztem pogrzeb odpowiadający zwyczajom miejscowym.

W judykaturze Sądu Najwyższego doprecyzowano, że w umowie o dożywocie muszą znaleźć wyraz świadczenia nabywcy, które są zdolne do zaopatrzenia dożywotnika we wszystkie potrzeby życia, tak dalece, aby nie potrzebował on zdobywać środków na zaspokojenie niezbędnych wymagań życiowych (tak Sąd Najwyższy w orzeczeniu z 28.06.1945 r., C I 5/45, PiP 1946/7–8, s. 185; zob. też uzasadnienie wyroku SN z 9.05.2008 r., III CSK 359/07, LEX nr 453125; wyrok SA w Łodzi z 27.02.2015 r., I ACa 1279/14, LEX nr 1665831), A. Bieranowski [w:] Kodeks cywilny. Komentarz aktualizowany, red. J. Ciszewski, P. Nazaruk, LEX/el. 2023, art. 908.).

Jeżeli w umowie o dożywocie nabywca nieruchomości zobowiązał się obciążyć ją na rzecz zbywcy użytkowaniem, którego wykonywanie jest ograniczone do części nieruchomości, służebnością mieszkania lub inną służebnością osobistą albo spełniać powtarzające się świadczenia w pieniądzach lub w rzeczach oznaczonych co do gatunku, użytkowanie, służebność osobista oraz uprawnienie do powtarzających się świadczeń należą do treści prawa dożywocia.

Forma

Umowa dożywocia powinna być zawarta w formie aktu notarialnego.

Czy treść umowy można zmienić? Co z rentą?

Jeżeli z jakichkolwiek powodów wytworzą się między dożywotnikiem a zobowiązanym takie stosunki, że nie można wymagać od stron, żeby pozostawały nadal w bezpośredniej ze sobą styczności, sąd na żądanie jednej z nich zamieni wszystkie lub niektóre uprawnienia objęte treścią prawa dożywocia na dożywotnią rentę odpowiadającą wartości tych uprawnień.

Czy umowę dożywocia można rozwiązać?

W wypadkach wyjątkowych sąd może na żądanie zobowiązanego lub dożywotnika, jeżeli dożywotnik jest zbywcą nieruchomości, rozwiązać umowę o dożywocie.

SA w Łodzi w wyroku z dnia z 19.04.2018 r.(, I ACa 1061/17, LEX nr 2502561) wskazał, że:

1. Umowy o dożywocie nie można odwołać. Może ją rozwiązać tylko sąd, na żądanie jednej ze stron.
2. Jeżeli dojdzie do sytuacji, w której dożywotnik i nabywca nie będą mogli pozostawać ze sobą w bezpośredniej styczności, sąd może zmienić uprawnienia wynikające z dożywocia (np. zamienić prawa dożywocia na dożywotnią rentę) lub w wyjątkowych sytuacjach - orzec o rozwiązaniu umowy. Wyjątkowa sytuacja zachodzi w szczególnych przypadkach - gdy krzywdzony jest dożywotnik.
3. Przejaw agresji nie wystarcza do rozwiązania umowy dożywocia, jednakże w sytuacji, gdy zobowiązany porzuca nieruchomość i pozostawia dożywotnika bez opieki - można taką umowę rozwiązać.
4. Niewłaściwy układ stosunków osobistych między stronami umowy dożywocia nie jest wystarczającą przesłanką do rozwiązania takiej umowy. Zasadniczą przesłanką rozwiązania stosunku dożywocia pozostaje niewłaściwy układ stosunków osobistych między stronami, tj. wytworzenie się między stronami stosunków uniemożliwiających im pozostawanie nadal w bezpośredniej styczności, ze względu jednak na zawarte w art. 913 § 2 k.c. zastrzeżenie, iż tylko w wypadkach wyjątkowych można rozwiązać umowę, wspomniana przesłanka stanowi warunek konieczny, ale niewystarczający do rozwiązania umowy.
5. Konstrukcja normy art. 913 § 1 i 2 k.c. uzasadnia wniosek, że rozwiązanie umowy o dożywocie na podstawie orzeczenia sądu, wobec założonej przez ustawodawcę trwałości skutków jakie wywołuje jej zawarcie, wymaga kumulatywnego spełnienia przesłanek wskazanych w § 1 jak i § 2 tego przepisu i może nastąpić w zupełnie wyjątkowych wypadkach drastycznego, nacechowanego złą wolą, a przy tym mającego charakter powtarzającego się zachowania, zobowiązanego skierowanego przeciwko dożywotnikowi, zbywcy nieruchomości.

Co do zasady - możliwe wytworzenie między stronami umowy dożywocia stosunków tego rodzaju, iż obiektywnie nie można wymagać od nich aby pozostawały ze sobą w osobistej styczności, uzasadnia jedynie zamianę uprawnień objętych umową dożywocia na rentę. Jedynie natomiast w wyjątkowych wypadkach może dojść do rozwiązania umowy o dożywocie. W określonych okolicznościach faktycznych ten wyjątkowy wypadek może występować wtedy, gdy zobowiązany z umowy dożywocia porzuca nieruchomość bez zamiaru powrotu i pozostawia dożywotnika bez opieki i bez świadczeń, których zakres określa umowa.(…) W ramach wykładni art. 913 § 2 k.c., wyjątkowy wypadek uzasadniający rozwiązanie umowy dożywocia należy wiązać nie tylko z krzywdzeniem dożywotnika, ale także z przejawem złej woli zobowiązanego. Chodzi przy tym o rażąco naganne zachowanie zobowiązanego, które wytworzyło taki stan, w którym nie jest możliwe dalsze wymaganie bezpośredniej styczności między stronami, a skorzystanie z innych środków (w tym zamiany na rentę) nie zapewni dożywotnikowi dostatecznej ochrony. Chodzi zatem o drastyczne przejawy zachowania zobowiązanego, przy istnieniu których nie sposób wymagać od dożywotnika dalszego utrzymania umowy dożywocia, nawet przy zamianie świadczeń z umowy na rentę. (tak: wyrok SA w Krakowie z 3.03.2020 r., I ACa 1134/19, LEX nr 3036483.)

Co istotne - rozwiązanie umowy dożywocia nie może wchodzić w grę wówczas gdy dąży do tego strona, która ponosi całkowitą odpowiedzialność za powstanie w relacjach z kontrahentem poważnego konfliktu, prowadzącego do niemożności realizacji świadczeń z umowy dożywocia. (tak: Wyrok SA w Warszawie z 16.12.2015 r., VI ACa 1170/15, LEX nr 2039655.)

Umowa dożywocia a zachowek

W przeciwieństwie do darowizny nabywca nieruchomości w drodze umowy dożywocia nie jest zobowiązany do zapłaty zachowku na rzecz jego spadkobierców. Jeżeli spadkodawca przeniósł własność nieruchomości w zamian za dożywotnie utrzymanie, jej wartości nie dolicza się do substratu zachowku (zob. wyrok SA we Wrocławiu z 17.10.2013 r., I ACa 1068/13, LEX nr 1416505).

Kiedy można żądać uznania umowy o dożywocie za bezskuteczną?

Osoba, względem której ciąży na dożywotniku ustawowy obowiązek alimentacyjny, może żądać uznania umowy o dożywocie za bezskuteczną w stosunku do niej, jeżeli wskutek tej umowy dożywotnik stał się niewypłacalny. Uprawnienie to przysługuje bez względu na to, czy dożywotnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, oraz bez względu na czas zawarcia umowy.

Co istotne, uznania umowy o dożywocie za bezskuteczną nie można żądać po upływie lat pięciu od daty tej umowy.

Stan prawny: 13.03.2023 r.

Jeśli chcą Państwo dowiedzieć się więcej bądź mają problem prawny, który wymaga konsultacji zapraszam do Kancelarii w Koszalinie. Kancelaria Radcy Prawnego Agata Gąsecka w Koszalinie świadczy usługi stacjonarnie w siedzibie firmy w Koszalinie, a po wcześniejszym opłaceniu zlecenia także online - e-mailowo, telefonicznie bądź za pośrednictwem innych środków porozumiewania się na odległość. Radca prawny Agata Gąsecka przeanalizuje Państwa sprawę i udzieli porady prawnej, a także wskaże dalsze kroki prawne i możliwości działania. Zakres usług dostępny jest pod tym likiem - https://agatagasecka.pl/zakres-uslug

#prawnik #prawnikkoszalin #koszalinpelniazycia #radcaprawny #radcaprawnykoszalin #koszalin #radcaprawnywkoszalinie #prawo #pomocprawna #kancelaria #poradyprawne #opinieprawne #analizaumow #rozwod #alimenty #pismaprocesowe #prawospadkowe #umowy #pozew #odwołanie #prawocywilne #usługiprawne #alimenty