Zgodnie z art. 888 k.c przez umowę darowizny darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swego majątku.
Na czym w istocie może polegać to świadczenie?
Darowizna może dotyczyć przeniesienia własności nieruchomości oraz ruchomości, użytkowania wieczystego, spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu, przelewie wierzytelności, zwolnieniu z długu, przejęciu długu, zrzeczeniu się ograniczonego prawa rzeczowego lub zmianie pierwszeństwa takiego prawa.
Nie stanowią darowizny następujące bezpłatne przysporzenia:
1) gdy zobowiązanie do bezpłatnego świadczenia wynika z umowy uregulowanej innymi przepisami kodeksu;
2) gdy kto zrzeka się prawa, którego jeszcze nie nabył albo które nabył w taki sposób, że w razie zrzeczenia się prawo jest uważane za nienabyte.
Kto jest stroną umowy?
Stronami umowy darowizny są:
- darczyńca – osoba która zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego,
- obdarowany – osoba, na rzecz której darczyńca zobowiązuje się do nieodpłatnego świadczenia.
Przepisy nie wskazują kto może nimi być, a jednocześnie nie ograniczają w żaden sposób kręgu tych podmiotów. Co więcej, przyjmuje się także, że obdarowanym może być nawet dziecko poczęte z tym zastrzeżeniem, że darowizna staje się skuteczna dopiero po urodzeniu się dziecka.
Sposób zawarcia umowy darowizny
Do zwarcia umowy darowizny potrzebne są oświadczenie woli darczyńcy i obdarowanego. Oświadczenie darczyńcy powinno być złożone w formie aktu notarialnego. Jednakże umowa darowizny zawarta bez zachowania tej formy staje się ważna, jeżeli przyrzeczone świadczenie zostało spełnione.
Może zdarzyć się tak, że przepisy prawa nakładają obowiązek zawarcia umowy darowizny w szczególnej formie i z taką sytuacją mamy do czynienia gdy chodzi o umowę darowizny nieruchomości, która powinna być zawarta w formie aktu notarialnego.
Czy można odwołać darowiznę?
Zgodnie z art. 896 k.c. darczyńca może odwołać darowiznę jeszcze niewykonaną, jeżeli po zawarciu umowy jego stan majątkowy uległ takiej zmianie, że wykonanie darowizny nie może nastąpić bez uszczerbku dla jego własnego utrzymania odpowiednio do jego usprawiedliwionych potrzeb albo bez uszczerbku dla ciążących na nim ustawowych obowiązków alimentacyjnych.
Odwołanie opisane powyżej następuje wskutek jednostronnego oświadczenia woli darczyńcy złożonego obdarowanemu w formie pisemnej. Co istotne, złożenie takiego oświadczenia po wykonaniu darowizny jest nieskuteczne nawet jeśli darczyńca pozostaje w niedostatku. Skutkiem odwołania darowizny niewykonanej jest wygaśnięcie obowiązku jej wykonania (por. J. Jezioro [w:] Kodeks cywilny..., red. E. Gniewek, P. Machnikowski, 2017, kom. do art. 896, nb 6).
A co jeśli darowizna została wykonana?
Darczyńca może odwołać darowiznę nawet już wykonaną, jeżeli obdarowany dopuścił się względem niego rażącej niewdzięczności.(art.898 k.c.)
Jak wskazuje się w doktrynie: „niewdzięczność obdarowanego polega na takim jego zachowaniu względem darczyńcy, które nie daje się pogodzić z moralnym nakazem poszanowania osoby świadczącej bezpłatnie jakieś dobro. Przy ocenie natężenia tej niewdzięczności należy brać pod uwagę zarówno kryterium subiektywne (punkt widzenia samego darczyńcy), jak i kryterium obiektywne (perspektywę rozsądnego uczestnika obrotu). Postulat ten wynika stąd, że z jednej strony nie sposób opierać takiej oceny jedynie na wyobrażeniach darczyńcy, które mogą okazać się sprzeczne ze zdrowym rozsądkiem, z drugiej zaś strony nie można tu lekceważyć osobistych stosunków łączących darczyńcę z obdarowanym, które mogą przecież uzasadniać ostrzejsze potępienie niektórych zachowań tego ostatniego. Niewdzięczność przybiera zatem stopień rażący, gdy oba powyższe kryteria stosowane łącznie pozwalają uznać dane zachowanie się obdarowanego względem darczyńcy za szczególnie naganne (w świetle tych kryteriów ocenia się, w jakiej mierze uczucia darczyńcy zostały urażone postępowaniem obdarowanego) (tak w: G. Karaszewski [w:] Kodeks cywilny. Komentarz aktualizowany, red. J. Ciszewski, P. Nazaruk, LEX/el. 2023, art. 898.)”
Zwrot przedmiotu odwołanej darowizny powinien nastąpić stosownie do przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu. Od chwili zdarzenia uzasadniającego odwołanie obdarowany ponosi odpowiedzialność na równi z bezpodstawnie wzbogaconym, który powinien się liczyć z obowiązkiem zwrotu.
Należy również pamiętać o tym, że darowizna nie może być odwołana z powodu niewdzięczności, jeżeli darczyńca obdarowanemu przebaczył. Jeżeli w chwili przebaczenia darczyńca nie miał zdolności do czynności prawnych, przebaczenie jest skuteczne, gdy nastąpiło z dostatecznym rozeznaniem.
Spadkobiercy darczyńcy mogą odwołać darowiznę z powodu niewdzięczności tylko wtedy, gdy darczyńca w chwili śmierci był uprawniony do odwołania albo gdy obdarowany umyślnie pozbawił darczyńcę życia lub umyślnie wywołał rozstrój zdrowia, którego skutkiem była śmierć darczyńcy. Jeśli chodzi o termin to darowizna nie może być odwołana po upływie roku od dnia, w którym uprawniony do odwołania dowiedział się o niewdzięczności obdarowanego.
Przepisów o odwołaniu darowizny nie stosuje się, gdy darowizna czyni zadość obowiązkowi wynikającemu z zasad współżycia społecznego.
Stan prawny: 6.03.2023 r.
Jeśli chcą Państwo dowiedzieć się więcej bądź mają problem prawny, który wymaga konsultacji zapraszam do Kancelarii w Koszalinie. Kancelaria Radcy Prawnego Agata Gąsecka w Koszalinie świadczy usługi stacjonarnie w siedzibie firmy w Koszalinie, a po wcześniejszym opłaceniu zlecenia także online - e-mailowo, telefonicznie bądź za pośrednictwem innych środków porozumiewania się na odległość. Radca prawny Agata Gąsecka przeanalizuje Państwa sprawę i udzieli porady prawnej, a także wskaże dalsze kroki prawne i możliwości działania. Zakres usług dostępny jest pod tym likiem - https://agatagasecka.pl/zakres-uslug
