Umowne prawo odstąpienia
Zgodnie z art. 395 § 1 k.c. można zastrzec, że jednej lub obu stronom przysługiwać będzie w ciągu oznaczonego terminu prawo odstąpienia od umowy. Prawo to wykonywa się przez oświadczenie złożone drugiej stronie. Stosownie do § 2 w razie wykonania prawa odstąpienia umowa uważana jest za niezawartą. To, co strony już świadczyły, ulega zwrotowi w stanie niezmienionym, chyba że zmiana była konieczna w granicach zwykłego zarządu. Za świadczone usługi oraz za korzystanie z rzeczy należy się drugiej stronie odpowiednie wynagrodzenie.
3 istotne kwestie:
- może być przyznane jednej stronie lub obu stronom, w zależności od postanowień umowy.
- musi być wskazany termin końcowy w ciągu którego strona może odstąpić od umowy – inaczej postanowienie to będzie nieważne
- skutkiem wykonania prawa odstąpienia jest przyjęcie, iż umowa uważana jest za niezawartą, co oznacza, że zobowiązanie ulega rozwiązaniu z mocą wsteczną (ex tunc), a więc w konsekwencji spełnione świadczenia podlegają zwrotowi.
Jak wskazuje orzecznictwie strony mogą ustalić inne skutki i obowiązki stron w razie wykonania tego prawa, w szczególności strony umowy mogą ustalić, że odstąpienie od umowy ma skutek na przyszłość (a nie ex tunc) i odnosi się do niespełnionej przed złożeniem oświadczenia części świadczeń stron (wyrok SN z 9.09.2011 r., I CSK 696/10, LEX nr 989123).
W wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 13.01.2011 r. VI ACa 785/10, LEX nr 1171454 Sąd wskazał, że „Umowne prawo odstąpienia jest niezależne od niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania.”
Zaś w wyroku z 30.03.2006 r., III APa 31/06, LEX nr 1645632 ten sam sąd podkreślił, że „Z mocy art. 395 § 2 k.c. w razie wykonania prawa odstąpienia umowa uważana jest za niezawartą, co nie oznacza braku podstaw do dokonania między stronami rozliczeń w zakresie tego, co dotąd już świadczyły. Podkreślić z całą mocą należy, że przysługiwanie prawa do odstąpienia od umowy, zastrzeżonego na podstawie art. 395 k.c., uzależnione jest jednak od zastrzeżenia tej możliwości w ciągu oznaczonego terminu. Oznaczenie terminu wykonania prawa odstąpienia jest konieczne w świetle art. 395 k.c., albowiem zastrzeżenie prawa odstąpienia wprowadza do stosunku stron element niepewności co do trwałości skutków umowy, a niepewność ta ze zrozumiałych względów nie może być trwała (bezterminowa).”
Umowne a ustawowe prawo odstąpienia
Zagadnienie to również wielokrotnie było poruszane w orzecznictwie. I tak w wyroku Sądu Najwyższego z 30.01.1998 r., III CKN 279/97, LEX nr 315347 wskazano, że: „Ustawowe prawo odstąpienia uzasadnia zwłoka lub niemożność wykonania zobowiązania wskutek okoliczności, za które ponosi odpowiedzialność strona zobowiązana. Natomiast umowne prawo odstąpienia ma swe źródło w odpowiednim zastrzeżeniu umownym i jest niezależne od wykonania lub nienależnego wykonania zobowiązania. Polega to prawo na tym, że strona, na której rzecz zostało ono zastrzeżone, będzie mogła przez swe oświadczenie unicestwić dwustronną czynność prawną po jej dokonaniu, a więc w pewien czas po zawarciu odnośnej umowy, i to zarówno wykonanej, jak i niewykonanej. A zatem przepisy regulujące ustawowe prawo odstąpienia od umowy nie mają zastosowania do umownego od niej odstąpienia.”
Jak odstąpić od umowy? W jakiej formie?
Wykonanie umownego prawa odstąpienia następuje poprzez złożenie jednostronnego oświadczenia woli przez stronę uprawnioną zgodnie z umową. Forma zależy od formy samej umowy. I tak jeżeli umowa została zawarta w formie pisemnej, dokumentowej albo elektronicznej, jej rozwiązanie za zgodą obu stron, jak również odstąpienie od niej albo jej wypowiedzenie wymaga zachowania formy dokumentowej, chyba że ustawa lub umowa zastrzega inną formę. Jeżeli umowa została zawarta w innej formie szczególnej, jej rozwiązanie za zgodą obu stron wymaga zachowania takiej formy, jaką ustawa lub strony przewidziały w celu jej zawarcia; natomiast odstąpienie od umowy albo jej wypowiedzenie powinno być stwierdzone pismem (art. 77 § 2 i 3 k.c.). Wyjaśniając powyższe można wskazać, że w przypadku umowy zawartej w formie aktu notarialnego do odstąpienia nie jest wymagana forma aktu notarialnego - odstąpienie od umowy powinno być stwierdzone pismem (art. 77 § 3 k.c.).
Stan prawny: 8.07.2023r.
Jeśli chcą Państwo dowiedzieć się więcej bądź mają problem prawny, który wymaga konsultacji zapraszam do Kancelarii w Koszalinie. Kancelaria Radcy Prawnego Agata Gąsecka w Koszalinie świadczy usługi stacjonarnie w siedzibie firmy w Koszalinie, a po wcześniejszym opłaceniu zlecenia także online - e-mailowo, telefonicznie bądź za pośrednictwem innych środków porozumiewania się na odległość. Radca prawny Agata Gąsecka przeanalizuje Państwa sprawę i udzieli porady prawnej, a także wskaże dalsze kroki prawne i możliwości działania. Zakres usług dostępny jest pod tym likiem - https://agatagasecka.pl/zakres-uslug
